Lokale democratie

Op vrijdag 16 juli 2021 besliste de Vlaamse Regering tot bekrachtiging en afkondiging van het decreet dat diverse decreten wijzigt met het oog op het versterken en moderniseren van de lokale democraties. Dit decreet werd aangenomen door het Vlaams Parlement op 14 juli 2021. 

Doel

De lokale besturen komen als eerste in contact met de burger. Ze zijn in die zin het eerste bestuursniveau waardoor het cruciaal is dat ze sterk en democratisch besturen. De eerste doelstelling van dit decreet is dan ook de regels van de lokale democratie moderniseren, zodat:

• kiezers bij de gemeenteraadsverkiezingen vrij zijn om een stem te gaan uitbrengen.
• de stemimpact van kiezers transparanter is en versterkt bij de vorming van het bestuur.
• de gemeenteraad sneller aantreedt na de verkiezingen.
• de gemeenteraad versterkt als hart van de lokale democratie.

Ook de mogelijkheid om digitaal te vergaderen wordt formeel verankerd in het decreet. Voorts worden maatregelen ingelast die het ronselen van stemvolmachten moeten tegengaan.

In een notendop

• De opkomstplicht bij gemeenteraads- en provincieraadsverkiezingen wordt afgeschaft.
• De burgemeester zal steeds de stemkampioen zijn van de grootste fractie van de coalitie.
• De gemeenteraad kan het college van burgemeester en schepenen geheel of gedeeltelijk ontslaan en een nieuw college samenstellen na/door een constructieve motie van wantrouwen.
• De nieuwe gemeenteraad wordt al begin december geïnstalleerd.
• De gemeenteraadszetels van een lijst worden enkel nog toegewezen op basis van het aantal naamstemmen dat de verkozenen van die lijst hebben behaald. Lijsstemmen zijn daarvoor van geen tel meer.

Inhoud

• Het schaft de opkomstplicht bij de gemeenteraads- en provincieraadsverkiezingen af;
• Het voert maatregelen in tegen het ronselen van stem-volmachten;
• Het schaft de invloed van de lijststem op het aanwijzen van de gemeenteraadszetels van een lijst aan de verkozenen op die lijst af;
• Het regelt dat na de verkiezingen, de installatie van de nieuwe gemeenteraad gebeurt op één van de eerste vijf werkdagen van december;
• Het regelt voor de stemkampioen van de grootste lijst een tijdelijk exclusief initiatiefrecht om een meerderheidscoalitie te vormen;
• Het regelt dat de verkozene voor de gemeenteraad met de meeste stemmen van de grootste fractie van de coalitie door de Vlaamse Regering benoemd wordt tot burgemeester;
• Het regelt een constructieve motie van wantrouwen;
• Het regelt dat organen van het lokaal bestuur digitaal kunnen vergaderen;
• Het regelt de onverenigbaarheid tussen het mandaat van gemeenteraadslid en leidend ambtenaar van een sociale huisvestingsmaatschappij en tussen het mandaat van gemeenteraadslid en leidend ambtenaar van een intergemeentelijke samenwerkingsverband;
• Het maakt de onverenigbaarheid tussen het mandaat van districtsraadslid en het mandaat van lid van het bijzonder comité voor de sociale dienst ongedaan;
• Het faciliteert de vrijwillige samenvoeging van gemeenten door de regelgeving fusievriendelijker te maken en door een waarborgsysteem in te bouwen voor de middelen die fusiegemeenten ontvangen uit het Open Ruimtefonds;
• Het regelt een maximaal presentiegeld voor de voorzitters van de raden van bestuur van de samenwerkingsverbanden van lokale besturen;
• Het conformeert de regels rond samenwerkingsverbanden van lokale besturen aan het Wetboek van vennootschappen en verenigingen;
• Een aantal van vermelde wijzigingen van de regels voor de gemeenten werkt tevens door naar de OCMW’s en of districten.

Welke decreten worden gewijzigd door dit decreet?

• het decreet van 22 december 2017 over het lokaal bestuur;
• het decreet van 28 januari 1977 tot bescherming van de namen van de openbare wegen en pleinen;
• het Lokaal en Provinciaal Kiesdecreet van 8 juli 2011;
• het Digitaal Kiesdecreet van 25 mei 2012;
• het decreet van 4 april 2014 betreffende de organisatie en de rechtspleging van sommige Vlaamse bestuursrechtscolleges;
• het programmadecreet van 20 december 2019 bij de begroting 2020.