Regelgeving fusies

Stimulerings- en ondersteuningsmaatregelen

Op 10 juli 2020 keurde de Vlaamse Regering de nota met stimulerings- en ondersteuningsmaatregelen goed.

Organiek kader

Titel 8 van het decreet over het lokaal bestuur (DLB) bevat het organieke kader voor de vrijwillige samenvoeging van gemeenten.

De Vlaamse Regering heeft het kader op basis van de ervaringen uit de vorige fusies geoptimaliseerd door de regelgeving fusievriendelijker te maken, de vrijheidsgraden voor de besturen te vergroten en de interpretatieproblemen weg te werken. Op vrijdag 16 juli 2021 besliste de Vlaamse Regering tot bekrachtiging en afkondiging van het decreet dat diverse decreten wijzigt met het oog op het versterken en moderniseren van de lokale democratie. Het Vlaams Parlement nam het decreet aan op 14 juli 2021.  

Het gaat onder andere om volgende wijzigingen:

• De raden kunnen de rol van transitiemanager toevertrouwen aan een personeelslid of aan iemand van buiten de (ambtelijke) organisatie. Ze zijn dus niet langer verplicht hiervoor een algemeen directeur van de samen te voegen gemeenten aan te duiden.  
• De uittredingsmogelijkheden uit de intergemeentelijke samenwerkingsverbanden zijn flexibeler.
• Er is meer flexibiliteit over de keuze van het gemeentehuis van de nieuwe gemeente.
• Een gewezen algemeen directeur of financieel directeur kan ook een passende functie krijgen binnen het OCMW, het AGB en de OCMW-verenigingen.
• Als er geen algemeen of financieel directeur coördinator wordt aangeduid, is er een terugvalregeling.
• Door een verruimde personeelsmobiliteit tussen de betrokken gemeenten en OCMW’s zijn gezamenlijke aanwervingen en bevorderingen mogelijk. Daardoor kunnen de besturen de organisatiestructuren al voor de samenvoegingsdatum op elkaar afstemmen.
• De rechtsopvolging is duidelijker geregeld.
• De facultatieve beleidsevaluatie in de jaarrekening van de gemeente en het OCMW is uitgebreid naar de AGB’s.
• Gemeenteraden moeten rekening houden met de federale en Vlaamse regelgeving bij de vaststelling van reglementen over de aanvullende belastingen op federale en Vlaamse basisheffingen.
• De nieuwe gemeente kan de titel “stad” behouden wanneer één of meerdere samengevoegde gemeenten de titel “stad” dragen.
• Er is een uitzonderingsbepaling ingeschreven in het decreet van 28 januari 1977 tot bescherming van de namen van de openbare wegen en pleinen.  Daardoor zijn de besturen in een fusietraject bij straatnaamwijzigingen niet gebonden aan de strikte procedure uit artikel 4 van dit decreet. Voorwaarde daarvoor is dat de besturen de straatnaamwijzigingen doorvoeren na een participatief traject.
• Er is een waarborgsysteem voor de middelen die fusiegemeenten ontvangen uit het Open Ruimtefonds.

De Vlaamse Regering wil fusies met een gelijktijdige oprichting van districten mogelijk maken. Daarom gaf ze op vrijdag 1 april 2022 haar principiële goedkeuring aan het voorontwerp van decreet tot wijziging van het decreet van 22 december 2017 over het lokaal bestuur.

Samenvoegingsdecreet

Elke individuele fusie moet een bekrachtiging krijgen in een specifiek samenvoegingsdecreet (zie draaiboek 2.4. De specifieke samenvoegingsdecreten).

Schuldovername

Artikel 384 DLB voorziet in de mogelijkheid van een schuldovername voor samenvoegingen van gemeenten. Het artikel zegt dat de Vlaamse Regering, onder de voorwaarden die zij bepaalt en binnen de grenzen van de Vlaamse begroting, schulden kan overnemen van gemeenten die, met toepassing van artikel 347 DLB, over een gezamenlijk voorstel tot samenvoeging hebben beslist en dat voorstel hebben ingediend bij de Vlaamse Regering.

De Vlaamse Regering heeft een pakket voor schuldovername uitgewerkt voor fusieoperaties die een bepaalde minimale schaalgrootte bereiken en die ingaan vanaf de nieuwe lokale bestuursperiode in 2025. Het bedrag van die schuldovername wordt bepaald door de bereikte schaalgrootte. De gemeenten die op 31 december 2023 een gezamenlijk voorstel tot samenvoeging op 1 januari 2025 hebben ingediend bij de Vlaamse Regering, kunnen genieten van een overname van (een deel van) hun schulden door de Vlaamse overheid.

De Vlaamse Regering keurde op 29 januari 2021 het besluit dat de voorwaarden vastlegt voor deze schuldovername definitief goed. Aansluitend op het besluit geeft de omzendbrief FB 2021/1 een overzicht van de concreet vooropgestelde timing en de praktische afspraken om de schuldovername van vrijwillig fuserende gemeenten vlot te laten verlopen.