Verkiezingen bestuur van de eredienst

Vanaf het verkiezingsjaar 2023 zullen alle besturen van de eredienst (en de rooms-katholieke centrale kerkbesturen) steeds in hetzelfde jaar verkiezingen moeten organiseren. Dat maakt dat iedereen voortaan dezelfde 3-jaarlijkse cyclus zal volgen.

Decretale basis

• Voor de rooms-katholieke eredienst zijn artikel 6 (kerkraad) en artikel 27 (centraal kerkbestuur) van het eredienstendecreet van toepassing. Door de verwijzingsregel van artikel 69 van het eredienstendecreet geldt artikel 6 ook voor de kathedrale kerkraad, daar is het de bisschop die de leden aanduidt (art. 67).
• Voor de protestantse eredienst gelden artikel 83 (bestuursraad) en artikel 107 (centraal kerkbestuur) van het eredienstendecreet.
• Voor de anglicaanse eredienst gelden artikel 119 (kerkraad) en artikel 143 (centraal kerkbestuur) van het eredienstendecreet.
• Voor de Israëlitische eredienst gelden artikel 155 (bestuursraad) en artikel 179 (centraal bestuur) van het eredienstendecreet.
• Voor de orthodoxe eredienst gelden artikel 191 (kerkfabriekraad) en artikel 215 (centraal kerkbestuur) van het eredienstendecreet.
• Voor de islamitische eredienst gelden artikel 234 (comité) en artikel 258 (centraal bestuur) van het eredienstendecreet.

Voorbereidingen

Het bestuursorgaan beslist autonoom over de datum van de vergadering waarin de verkiezing zal plaatsvinden. De enige voorwaarde is dat het een datum in april (of mei voor de Israëlitische eredienst) is. Om alles tijdig klaar te krijgen, raden we aan om de datum van de vergadering waarin de verkiezing zal plaatsvinden al vast te leggen in februari 2023 (maart voor de Israëlitische eredienst).

Denk eraan een oproep te organiseren binnen de lokale geloofsgemeenschap en de vacatures tijdig bekend te maken, bv. via een oproep tijdens de vieringen en/of door een uithanging aan het gebouw van de eredienst. De ingediende kandidaturen moeten vervolgens ook bekendgemaakt worden binnen de lokale geloofsgemeenschap, zodat eventuele bezwaren ingediend kunnen worden bij het bestuursorgaan.

Het verloop van de aanstellings- of verkiezingsprocedure is in eerste instantie een aangelegenheid van de betrokken eredienst zelf, waarbij het erkend representatief orgaan erop toeziet dat de verrichtingen correct verlopen. Het bestuursorgaan en uiteindelijk het erkend representatief orgaan spreken zich uit over bezwaren die tegen bepaalde kandidaten worden ingediend.

Procedure

Bij de driejaarlijkse verkiezingen wordt slechts een deel van het bestuursorgaan (her)verkozen. Dat is bewust gedaan om de continuïteit te verzekeren. 
Een bestuursorgaan bestaat uit een kleine helft (2 leden) en een grote helft (3 leden).

Het bestuursorgaan van de Israëlitische eredienst, die uit zes verkozen leden bestaat en bijgevolg twee gelijke helften heeft, vormt daarop een uitzondering.

De ene keer is het de verkiezing van de kleine helft (2 leden), de andere keer de verkiezing van de grote helft (3 leden). Bij de verkiezingen in 2023 treden de leden die behoren tot de kleine helft uit. Deze regeling geldt voor alle besturen van de eredienst, dus ook voor degene die erkend werden na 2005 op basis van het erkenningsbesluit van 30 september 2005.

De leden van de grote helft blijven zetelen in het bestuursorgaan. Er moeten dus 2 leden verkozen worden (bij de Israëlitische eredienst 3 leden). De uittredende leden zijn herverkiesbaar als zij nog voldoen aan de verkiesbaarheidsvoorwaarden en zij zich opnieuw kandidaat stellen.

Men moet steeds voldoen aan de volgende voorwaarden om lid te zijn het bestuursorgaan:

• rooms-katholiek zijn (of ingeschreven zijn in het register van de lokale geloofsgemeenschap voor de niet-rooms-katholieke erediensten);
• minimum 18 jaar zijn op het ogenblik van de aanstelling/verkiezing
• ingeschreven zijn in het bevolkingsregister van de gemeente (of van een van de gemeenten die behoren tot de gebiedsomschrijving van het bestuur van de eredienst)

Bij de rooms-katholieke eredienst gebeuren de verkiezingen intern binnen het bestuursorgaan zelf. Enkel de niet-uittredende leden (in 2023 zijn dat de leden van grote helft) en de verantwoordelijke van de parochie (= lid van rechtswege) nemen deel aan de geheime stemming tijdens de vergadering en enkel zij ondertekenen het proces-verbaal van de verkiezing. Uittredende leden of kandidaten voor de openstaande vacatures mogen niet aanwezig zijn tijdens dit deel van de vergadering. Eens de verkiezing van de “kleine helft” achter de rug is, mogen de verkozenen de vergadering vervoegen en kunnen zij zich eventueel kandidaat stellen voor een mandaat (voorzitter, secretaris of penningmeester).

Bij de andere erediensten verkiezen de kiesgerechtigde leden de nieuwe bestuursleden. Hier nemen dus ook mensen van buiten het bestuursorgaan deel aan de verkiezingen en gebeurt de verkiezing niet intern binnen het bestuursorgaan. De verkiezing van de bestuursleden gebeurt steeds via een geheime steming.

Uiteraard moeten de kiesgerechtigde leden voldoen aan de voorwaarden om deel te mogen nemen aan de verkiezingen, nl.

• ingeschreven zijn in het register van de erkende lokale geloofsgemeenschap
• de volle leeftijd van 18 jaar bereikt hebben op de datum van de verkiezing
• ingeschreven zijn in de bevolkingsregisters van de gemeente of van een van de gemeenten van de gebiedsomschrijving

Wanneer de kiesgerechtigde leden 2 (3 bij de Israëlitische eredienst) nieuwe bestuursleden hebben verkozen, is het bestuursorgaan terug voltallig en kan elk bestuurslid zich kandidaat stellen voor een mandaat (voorzitter, secretaris of penningmeester).

Bloed- en aanverwanten tot en met de tweede graad of echtgenoten kunnen niet samen zetelen in het bestuursorgaan. Wettelijk samenwonen wordt met aanverwantschap gelijkgesteld.

De regelgeving voorziet geen onverenigbaarheid tussen lid zijn van een bestuur van de eredienst en lid zijn van een lokaal bestuur. Een gemeenteraadslid, provincieraadslid, schepen, gedeputeerde en een burgemeester mogen dus zetelen in een bestuur van de eredienst van hun gemeente. Er kan niet met volmacht gestemd worden.

AANDACHTSPUNT: bestuursleden moeten altijd ingeschreven zijn in de bevolkingsregisters van de gemeente of van een van de gemeenten van de gebiedsomschrijving. Wie niet in een gemeente van de gebiedsomschrijving woont kan dus NIET zetelen in het bestuursorgaan van het bestuur van de eredienst

Ambtshalve aanstellingen

Uittredende leden worden in de maand van de verkiezingen (april of mei) vervangen door de nieuwe verkozen leden. Wanneer de uittredende leden niet binnen de 2 maanden vervangen zijn na de datum waarop ze moesten uittreden, worden de nieuwe/vervangende leden ambtshalve aangesteld door het erkend representatief orgaan.

Concreet betekent dit dat het representatief orgaan twee maanden nadat de verkiezingen plaatsvonden, ambtshalve leden aanstelt wanneer bestuursleden die hadden moeten uittreden nog steeds zetelen in het bestuursorgaan (tenzij zij herverkozen werden). Dit betekent alleszins niet dat verkiezingen vervangen kunnen worden door ambtshalve aanstellingen. In eerste instantie moet de procedure tot het houden van verkiezingen georganiseerd worden.

Mandaat van voorzitter, secretaris en penningmeester

De mandaten van voorzitter, secretaris en penningmeester worden iedere drie jaar telkens opnieuw verkiesbaar. Dat geldt niet voor de kathedrale kerkfabrieken, waarbij de bisschop de secretaris en de penningmeester benoemt en waarbij de bisschop voorzitter van rechtswege is.

Wanneer het bestuursorgaan opnieuw volledig is samengesteld, kan de verkiezing van de vacante mandaten (voorzitter, secretaris en penningmeester) meteen plaatsvinden. Alle zittinghebbende leden mogen meestemmen voor de bijzondere mandaten, dus ook de kandidaten zelf en het lid van rechtswege. Indien mogelijk gebeurt dit in dezelfde vergadering als de verkiezing van de 2 bestuursleden (bij de rooms-katholieke eredienst). Bij de andere erediensten, komt het bestuursorgaan zo snel mogelijk samen na de verkiezing van de 2 (3 bij de Israëlitische eredienst) nieuwe bestuursleden. Tijdens deze vergadering mogen enkel de bestuursleden en het lid van rechtswege aanwezig zijn. Vergaderingen van een bestuur van de eredienst zijn immers niet openbaar. De stemming verloopt net zoals bij de verkiezing van de bestuursleden van de kleine helft via een geheime stemming.